Hoxe traémosvos ao blog Lítore a entrevista que realizamos ao noso amigo e compositor mallorquín Pau Cladera. O próximo día 6 de maio estrearemos unha obra súa dedicada ao noso cuarteto, titulada Danses i Festes. A continuación, Pau contaranos todos os detalles desta peza con raíces na súa terra natal. Deixámosvos coas palabras dun dos protagonistas do futuro (e tamén do presente) da composición musical de Mallorca.
Entrevista con Pau Cladera, marzo de 2023
A que te dedicas na actualidade?
Actualmente, son estudante de segundo curso de piano e de violín no CSMIB e membro da JOIB (Jove Orquestra de les Illes Balears). Paralelamente e de maneira máis libre, iniciei unha carreira como compositor.
Como xurdiu o teu interese pola composición?
Non o sabería dicir ben. A min, a tarefa creativa, sempre me gustou moito. De feito, desde que teño recordo de saber coller un lapis, gustoume escribir. Por tanto, ao pouco de empezar a estudar música, empeceime a atrever con pequenas pezas que, por suposto, a día de hoxe convertéronse en proxectos cada vez máis ambiciosos. Se tivese que marcar unha data aproximada, sería ao redor dos oito anos.
É a primeira vez que compós para cuarteto de saxofones? Que calidades sonoras destacarías deste conxunto instrumental?
A pesar de que non é o meu primeiro achegamento ao saxofón, si que é a primeira vez que escribo para cuarteto de saxofóns. É un instrumento que sempre me fascinou: de feito, nunha obra que non concluín (que empecei a compoñer mesmo antes de estudar ao conservatorio) o saxofón xa aparecía integrado dentro do conxunto instrumental cun papel, ademais, bastante relevante. Máis adiante, por un motivo ou outro, estiven máis centrado noutras obras e outros traballos, e o saxofón quedou nun segundo plano. Pero este ano, ao fin, puiden completar a miña primeira peza para saxo: un só ao preludio do segundo acto da miña zarzuela Si vas a Batabanó, concluída hoxe hai un mes.
Redescubrir o saxofón fíxome lembrar todo o que me gustaba deste instrumento: porque aínda que de pequeno gustábame polo seu exotismo, o que hoxe destacaría é a versatilidade que ofrece o instrumento en moitos dos aspectos: tanto a nivel tímbrico como técnico. O saxofón ten unha gran adaptabilidade a moitísimos de ambientes e estilos e é capaz de realizar numerosas destrezas técnicas e tamén obter unha máxima precisión de afinación. Ademais, o feito que un saxofonista poida tocar un saxofón de calquera tamaño é outro elemento moi acertado da súa construción, e isto sen nomear a enorme cantidade de articulacións e técnicas estendidas que o saxofonista adoita ser capaz de realizar…
.
E como violinista, cando penso no cuarteto de saxofóns non podo parar de comparalo co cuarteto de corda. Creo, ademais, que é unha formación que a nivel sonoro pode chegar a estar exactamente no mesmo nivel. Porque o cuarteto de saxofóns consegue unha cousa que non conseguiran outros intentos de emular a formación reina no vento (como o cuarteto de madeiras, por exemplo). E é que o que ten o cuarteto de corda que o fai tan único é que os timbres dos instrumentos son bastante similares como para asegurar unha uniformidade ao son, pero tamén bastante característicos como para poder definirse como voces autónomas. E son unhas calidades que percibo tamén no cuarteto de saxofóns (e que ata o momento opino que o máis acertado era o quinteto de metais, que para min os instrumentos tiñan os timbres demasiados diferenciados). Non é casualidade, que moitas obras escritas para cuarteto de corda funcionen realmente ben cos saxos. A única desvantaxe é que, ao ser o saxofón un instrumento nado en 1840, fai falta literatura orixinal (e boa literatura) para que se lle poida dar o valor que merece. Tarefa, tamén, dos compositores contemporáneos, quen por suposto podemos volver ás grandes formacións, pero temos que apostar, polo menos nalgún momento da nosa carreira, para fomentar o repertorio de formacións e instrumentos máis minoritarios por un motivo ou outro.
Fálanos do transfondo da túa nova obra. Como xurdiu a idea de compoñer Danses i festes? En que elementos te inspiraches para a súa composición?
A idea de Danses i festes chega raíz do festival de música que organiza a asociación Aprojove en Llubí, o primeiro festival de música Km 0, onde defendemos a música local e de compositores locais. Non habendo (que eu saiba) ningunha obra para cuarteto de saxofóns que empregue temas populares mallorquíns, decidín facer esta peza. Collín tres cancións populares moi coñecidas aquí na illa e integreinas dentro dun único movemento en forma sonata. E sen que sexa excesivamente rompedora, harmonicei as melodías (algunhas de maneira máis convencional e outras máis diferentes) empregando algúns recursos harmónicos e rítmicos procedentes da música e os instrumentos orixinais, como o son os pedais (que proveñen dos sons da chirimía), as hemiolias, os ritmos de zambomba... deste xeito obtense unha sonoridade bastante tonal e clásica pero á vez tamén ten esta viveza e este timbre popular que a fai tan nosa, para dicilo dalgunha maneira.
Se tiveses que describir con tres palabras a obra Danses i festes, cales utilizarías?
Describiríaa como viva, intensa e alegre.
Nas túas obras atopamos unha clara influencia da música tradicional de Mallorca. De onde xorde este interese na música de raíz?
Ben, para empezar, eu son mallorquín! Con todo, desde moi pequeno estiven involucrado na cultura popular mallorquina, e de feito aínda o estou: son membro da asociación folclórica Aires d’Andratx. Por tanto, levo a música mallorquina dentro de min e ás veces é inevitable que afloren as súas influencias. Con todo, nalgunhas obras, como Danses i festes, si que de maneira máis directa collín melodías populares como material melódico e temático da miña música. Paréceme unha maneira de non só facer honra ás miñas raíces, senón de tamén poñer en valor o enorme patrimonio musical e folclórico que temos en Mallorca.
Foi fácil escribir para saxofóns? Con que dificultades ou limitacións te atopaches?
A principal dificultade foi o descoñecemento do instrumento. Aínda que é certo que non é nin a primeira nin a segunda vez que escribo para instrumentos de vento, o saxofón é un instrumento co cal non tivera (ata o de agora) tanta interacción, e non estaba afeito ás súas peculiaridades. Por iso foime moi ben e agradezo moito o feedback constante que tiven convosco, que é o que en parte fixeron que o resultado sexa bastante digno.
Crees que volverás escribir para cuarteto de saxofóns? Por que?
Non é que o crea, senón que non teño ningún tipo de dúbida! Para empezar, a min a música de cámara gústame moitísimo, mesmo máis que a sinfónica ou as pezas para instrumento só. Ademais, teño varias ideas para obras de cuarteto de saxos que nun momento ou outro chegarei a realizar. De feito, unha delas sería un movemento lento que precedería a Danses i festes, que acabei descartando pero que vendo como quedou, non descarto retomar. Como xa dixen, gocei compoñendo para cuarteto de saxos e creo que non lle saquei á formación todo o proveito que me pode dar.
Que proxectos tes á vista no futuro?
Pois hai un mes e medio acabei de escribir a miña primeira zarzuela, e agora estou a facer traballo en dúas obras para o festival “Km 0” de Llubí. A primeira é a que se estreará no concerto do 21 de xullo, Reminiscències Rurals: unha obra en doce movementos para piano e frauta de pico que emprega como material melódico cancións de traballo e cantigas populares que foron gravadas ou transcritas en Llubí. E despois, un ciclo de cancións para estrear no último concerto do festival, día 23 de setembro coa soprano Natalia Salom: Impressions cosmopolites, con textos de Miquel Campaner. Por suposto, teño a cabeza chea de ideas para cando acabe isto, pero de momento son só ideas, que espero e desexo que se poidan converter en realidade como Danses i festes e o resto de proxectos que mencionei.
Moitas grazas polas túas palabras Pau. Estamos seguros de que a estrea de Danses i Festes será un éxito. Esperamos que podamos continuar interpretando música túa os próximos anos. Todo o ánimo e apoio por parte dos catro Lítores. Vémonos o 6 de maio en Llubí!
